Estíbaliz Espinosa

Originales en gallego y traducciones propias.

Quantenverschränkung
Entrelazamiento cuántico

«Si crees que entiendes la mecánica cuántica… »
Richard Feynman

Partículas entrelazadas se afectan una a otra a años-luz de distancia
[dice la Cuántica, esa especie de sibila que si entiendes,
es que no]

Si una mantiene su espín hacia arriba la otra lo hará hacia abajo. Son propiedades de las partículas, gestos, como quien achina los ojos ante el Sol. 

Esto sorprende a tus contemporáneas. El entrelazamiento sucede sin contacto. Lo hacen sin tocarse. No es que transmitan información, no es que se cambien la una por la otra. Simplemente, las partículas retienen algo.

Lo hacen sin tocarse.

De inmediato pienso en la «timidez botánica», esa fenómeno de cortesía por el que las copas de los árboles respetan una distancia casi japonesa de comunicación no verbal. Vistas desde abajo forman ríos de sol, meandros de aire, autopistas de insectos, polen o ideas. Para no interferir. Para no tocarse.

Se saben. Por eso no se tocan.

Se entrelazan separándose por abismos.

Por supuesto, es una metáfora. Es realidad cuántica, otro orden de magnitud, otra llave de oro. Sucede en otros micromundos que conviven con mi duelo.

Contigo como algo vivo.
Dentro de mí, neuronas te espejan

Si se me entiende, no se entiende.

De …As neuronas irmás…

Quantenverschränkung
Entrelazamento cuántico

«Se pensas que entendes a mecánica cuántica… »
Richard Feynman

Partículas entrelazadas aféctanse a unha á outra a anos- luz de distancia
[di a Cuántica, esa especie de sibila que se comprendes, non comprendes]

Se unha mantén o seu espín cara arriba a outra farao cara abaixo. Son propiedades das partículas, xestos, coma quen ten o aceno de achinar os ollos ante o sol.

Isto sorprende aos teus contemporáneos. Porque o entrelazamento cuántico sucede sen contacto. Fano sen tocarse. Non é que transmitan información, non é que se troquen a unha pola outra. Simplemente, as partículas reteñen algo.

Fano sen tocarse.

De inmediato penso na «timidez botánica», ese fenómeno vexetal de «cortesía» polo que as copas das árbores respectan unha distancia case xaponesa de comunicación non verbal. Vistas desde abaixo as copas forman ríos de solaina, meandros de aire, autoestradas para insectos, pole ou ideas. Para non interferir. Para non tocarse.

Sábense. Por iso non se tocan.

Entrelázanse separándose por abismos.

Por suposto, é unha metáfora. É realidade cuántica, outra orde de magnitude, outra chave de ouro. Sucede noutros micromundos que conviven co meu dó.

Contigo como algo vivo. Dentro de min, neuronas te espellan.

Se se me entende, non se entende.

De …As neuronas irmás…

| no me contradigáis |

Contra el decreto ajeno sobre un útero de siete kilos
A favor del amor entendido de aquella manera

Contra el uso racional del tiempo
A favor de lo drástico y nosesabequé

Contra  la inteligencia impuesta desde la ley social
A favor de energía oscura   opuesta a ley da la gravedad

Contra lo imposible
A favor de lo imposible
Contra los que rompen el sostén
de vida
A favor de Circe, Ulises, Pandora y técnica

Contra negación tras negación
A favor de gravidez en estado de ingravidez

Contra lo que dicen todos
A favor de lo que nadie diría

Contra la narrativa correcta
A favor de lo inenarrable
Contra el carbono 14

A favor del carbono yoquésé
Contra la ley natural
A favor de la ley natural
Contra el ADN

A favor de copos nevando en el vientre
con su ecuación única

Contra la superstición de lo íntimo
A favor de ciencia de lo íntimo

Contra el Universo sin más formas que tú o yo
A favor de perder las formas hasta la radiación
de fondo cósmico

Contra los óvulos contados
A favor de esporas, escamas y esperma

una mujer sola
-decidida a llevarse adelante sola-
se embaraza
en este momento
llena del amor 
más oscuro
del mundo

grávida, mayo 2016
De …As neuronas irmás

| non me contradigades |

Contra el decreto alleo sobre un útero de sete quilos
A favor do amor entendido daquela maneira

Contra o uso racional do tempo
A favor do drástico e nonsesabeoqué
Contra a intelixencia que impón a lei social
A favor desa enerxía escura          oposta á lei da gravidade

Contra o imposible
A favor do imposible
Contra os que rachan co sostén
da vida
A favor de Circe, Ulises, Pandora e técnica

Contra negación tras negación
A favor da gravidez en estado de ingravidez

Contra o que din todos
A favor do que ninguén diría

Contra a narrativa correcta
A favor do inenarrable

Contra o carbono 14
A favor do carbono euquései
Contra a lei natural
A favor da lei natural

Contra o ADN
A favor das folerpas a nevar no ventre
cunha ecuación única
Contra a superstición do íntimo
A favor dunha ciencia do íntimo

Contra un Universo sen máis formas que ti ou eu
A favor de perder as formas até un fondo
con radiación de microondas

Contra os óvulos contados
A favor de esporas, escamas e esperma

unha muller soa
-decidida a levarse adiante soa-
embarázase
neste momento
chea do amor 
máis escuro
do mundo

grávida, mayo 2016
De …As neuronas irmás

| monogamias sucesivas en estantes ///|\\\ de Ikea |

Qué bien quedarían mis Tolstois entre tus Dostoievskis. 
Petrificados en el hielo de la balda central, justo antes de derretirse en campos de Nabokovs, efervescentes de Bakunins.

Mis Coetzees nos acecharían en silencio -madera que cruje un poco-
antes de que tus Millers se tirasen al suelo a propósito
sólo por desconcentrar a mis Ajmátovas.
Mi Woolf vendría a oler tu mano [tu mano Cunqueirana] 
y follaríamos a lo pedante, citando a ciegas. 
Y luego nos separaríamos tirándonos Colettes a la cabeza, bebiéndonos desdichados gin-Hemingways en bares Pound de Vila-Matas. Algo Moebius y tirando a Marcoaurelios. 
Y se sabe que volveríamos a ser felices clandestinamente con una Lispector escondida bajo la gabardina, dispuesta a enfrentarse a todos tus Mailers en tarjetas de memoria para tripas electrónicas.

Manuelantonios rasgando su celulosa para engendrar en tinta Pizarnik. Ante mi pezón sin gafas un Sagan, tumbado boca arriba bajo el cielorraso 
y Benjamins devorados por tisanuros y polillas de tu casa en el campo. 
Y qué sería del enigma del libro que, con sólo tocarse, abría un pasadizo hasta la cripta de tus Poes liados con mis Vernes.

Lovecraftados con pesar, a veces con vergüenza, de habernos aBorgesado, aCortazarado sin medida ni Cernuda. Rulfos que fingen no conocerse en el Beckett sin Ende de esta vida.

Trágate tus Pynchons que ya yo me inyectaré mis Jaeggy en vena. Viejísimas magdalenas mojadas en ProustsFlauberts y todo Aristóteles esnifado de Cervantes hasta el Códax. Nuestros respectivos gatos no esperaban bostezar de nuevo entre Safos y Catulos, soñaban ser Michaux en Asia, sí, pero no esto. 

Aunque a veces tus biografías de Bolívar me puedan sonreír un poco, lo cierto es que se olvidarán todas y cada una de las Agotas, de las Szymborskas. Y las Munro y los Valles, uno a uno.

Mientras, en las billy vacías humea la bosta fresca de tanta vaca sagrada
y triste al fondo, en la cocina, un caldo de centolla Gógol que no se come nadie.

Las frases empezadas para mí acabarán en frases para otra, que serán el principio de la frase de otra más. Y  lo mismo mis Pessoas lomo a lomo con otros sabediosqué y hastacuándo.

Pero por todos los Rimbauds del mundo, dejemos ya de desautorizarnos.
Que arda Alejandría entre alejandrinos. Que ardan hordas de papel/babel. Tinta difunta. Que arda el bosque de las Ardenas, la ardora en el mar de Fóra. Personajes y sus caracteres derretidos por el fuego, frases inmortales reducidas a ceniza llovida. Y naves. Las famosas naves.

Qué bien le sienta olvidar a tanta tinta. Hasta que aparecen unos Dickens repentinos a la vuelta de la esquina cargados de nuevo con papeles.

Y  las hojas de mi Rosalía se pasan solas. 
En autoplay unas…
Y otras salen volando.

2012
De Curiosidade

| monogamias sucesivas en andeis dO Ikea ///|||/// |

Que ben quedarían os meus Tolstois entre os teus Dostoievskis. Petrificados no xeo do andel central, xusto antes de fundírense en campos de Nabokovs, efervescentes de Bakunins.

Os meus Coetzees axexaríannos en silencio -madeira que renxe un pouco- 
antes de que os teus Millers chimparan ao chan á mantenta 
só por desconcentrar as miñas Ajmátovas.

A Woolf de min viría uliscar a túa man [a túa man Cunqueirá]
e foderiamos en modo pedante, citando a cegas.
Logo separariamos rebolándonos Colettes á cabeza, bebéndonos desgrazados gin-Hemingways en bares Pound de Vila-Matas, algo Moebius e cun aquel de Marcoaurelios. 
E sábese que volveriamos ser felices clandestinamente cun Lispector agochado baixo a gabardina, disposta a se enfrontar a todos os teus Mailers en tarxetas de memoria para tripas electrónicas.

Manuelantonios racheando a súa celulosa para enxendrar en tinta Pizarnik. Ante o meu pezón sen lentes un Sagan, tombado boca arriba baixo o teito celeste 
e Benjamins devorados por tisanuros e avelaíñas da túa casa no campo.

E qué sería daquel libro que, só con termar del, abría un pasadizo até a cripta dos teus Poes liados cos meus Vernes.

Lovecraftados con pesar –ou con vergoña- de termos aBorgesado, aCortazarado sen medida nin Cernuda. Rulfos que fan que non se coñecen no Beckett sen Ende desta vida.

Traga os teus Pynchons que xa me inxecto eu as Jaeggy en vea. Vellísimas magdalenas enchoupadas en ProustFlauberts e todo Aristóteles nifrado de Cervantes até o Códax. Os nosos respectivos gatos non esperaban bocexar de novo entre Safos e Catulos, soñaban ser Michaux en Asia, si, pero non isto.

Malia que ás veces as túas biografías de Bolívar poidan me sorrir un pouco, o certo é que se han esquecer todas e cada unha das Agotas, das Szymborskas. E as Munro e os Valles, un a un.

Mentres, nas billy baleiras fumega a bosta ao fresco de tanta vaca sagrada
e triste ao fondo, na cociña, un caldo de centola Gógol que non se come ninguén.

As frases empezadas para min acabarán en frases para outra, que serán o principio da frase doutra máis…E o mesmo os meus Pessoas lombo a lombo con outros sabedeusqué e atécándo.

Pero por todos os Rimbauds do mundo deixemos xa de desautorizarnos.

Que arda Alexandría engabetada en alexandrinos.Que ardan hordas de papel/babel. Tinta defunta. Que arda o bosque das Ardenas, a ardora no mar de Fóra.Personaxes e os seus caracteres derretidos polo lume, frases inmortais reducidas a cinza chovida. E naves. As famosas naves.

Qué ben lle senta esquecer a tanta tinta. Ata que aparecen uns Dickens
repentinos ao dobrar a esquina, cargados de novo con papeis.

E as follas da miña Rosalía pásanse soas. 
En autoplay unhas…
E outras saen voando

2012
De Curiosidade

Tweets  y un haiku de Curiosidade

☞Cosmos. Cerebro. Sintaxis. Las cavernas más fascinantes de los humanos 
a estas alturas de la Tierra.

☞Somos un poco nisesabe
Somos el tercer decimal de pi 
empezando por la cola

Chíos  + un haiku de Curiosidade

☞Cosmos. Cerebro. Sintaxe. As cavernas máis fascinantes dos humanos 
a estas alturas da Terra.

☞Somos un pouco ninsesabe
Somos o terceiro decimal de pi 
empezando pola cola

haiku en Guillermo

Llueven Gemínidas.
Meteoros hablan de ti
sin saber de ti

☞Qué hay de malo en ser cerebral? Toda espontaneidad, curiosidad y pasión no
nacen sino en el cerebro

☞Somos gente cultivada: tenemos millones de bacterias

☞Las condenadas al ostracismo acabarán sus días 
escupiendo perlas

☞Quiero hacer contigo lo que la primavera con el fitoplancton 
en el golfo de Biscaia

☞El femenina. La masculino. La amor. Los relaciones. Las malentendidos. Los sobreentendidas. Lo que no es buey. Ni vaca. Lo híbrida. Minha senhor.

haiku en Guillermo

Choven Xemínidas.
Meteoros falan de ti
sen saber de ti

☞Que hai de malo en ser cerebral? Toda espontaneidade, curiosidade e paixón non nacen senón no cerebro

☞Somos xente cultivada: temos millóns de bacterias

☞As condenadas ao ostracismo han acabar os seus días 
cuspindo perlas

☞Quero facer contigo o que a primavera fai co fitoplancto 
no golfo de Biscaia

☞O feminina. A masculino. A amor. Os relacións. As malentendidos. Os
sobreentendidas. O que non é boi. Nin vaca. O híbrida. Minha senhor.

***

Δέδυκε μεν ἀ σελάννα
καὶ Πληΐαδεσ, μέσαι δὲ
νύκτεσ πάρα δ᾽ ἔρχετ᾽ ὤρα,
ἔγω δὲ μόνα κατεύδω. 

Se pusieron la Luna
las Pléyades.
Medianoche.
Pasan las horas.
Duermo sola.

Safo de Lesbos

Un poema breve, flash en lo oscuro,
revela partículas de vida de la autora. Sola como mundo sin Luna.
Desde donde escribe ve las Pléyades [cúmulo abierto M45 o Setestrelo*]
constelación de Tauro

Con esos datos, astrónomas de hoy deducen: podría tratarse del 
25 de enero de hace 2600 años. Ahí ella estaba viva.

Atque in perpetuum, soror, ave atque vale*

El estudio de los astros, flashes en lo oscuro,
da profundidad al poema pero sobre todo a Safo.
Non sólo se sintió sola
también vivió un 25 de enero 
como tú, como  cualquiera.

[25 de enero: naces. Hermano que una vez y para siempre]

Hola y adiós, hermana,
en el colapso gravitatorio de toda escrita
sigues sola y acompañas
flash en lo oscuro.

*Atque in perpetuum, soror, ave atque vale* es una modificación de la fórmula Atque in perpetuum, frater, ave atque vale [Y para siempre hola y adiós,hermano] de Catulo ante la tumba de su hermano

***

Δέδυκε μεν ἀ σελάννα
καὶ Πληΐαδεσ, μέσαι δὲ
νύκτεσ πάρα δ᾽ ἔρχετ᾽ ὤρα,
ἔγω δὲ μόνα κατεύδω. 

Puxéronse a Lúa
as Pléiades.
Medianoite.
Pasan as horas.
Durmo soa.

Safo de Lesbos

Un poema breve, flash no escuro,
revela partículas de vida da autora:  soa coma mundo sen lúa.
Dende onde escribe ve as Pléiades [cúmulo aberto M45 ou Setestrelo]
constelación de Tauro

Con eses datos,  astrónomas de hoxe deducen: pode tratarse do
25 de xaneiro de hai 2600 anos, cando ela estaba viva.

Atque in perpetuum, soror, ave atque vale*

O estudo dos astros, flashes no escuro,
dálle profundidade ao poema pero sobre todo a Safo.
Non só se sentiu soa
tamén viviu un 25 de xaneiro 
coma ti, coma calquera.

[25 de xaneiro: naces. Irmán  que unha vez e para sempre]

Ola e adeus, irmá,
no colapso gravitatorio de toda escrita
segues soa e fas compaña
flash no escuro.

*Atque in perpetuum, soror, ave atque vale* é unha modificación da fórmula Atque in perpetuum, frater, ave atque vale [e para sempre ola e adeus, irmán] de Catulo ante a tumba de seu irmán

foto: sandra g. rey

ESTÍBALIZ ESPINOSA [RÍO].  De A Coruña, de 1974. Me gustaría decir sólo: gallega curiosa, astrónoma aficionada. 

Pero sé que en mi familia hay quien prefiere leer que escribo y me licencié en Sociología y en Filología Hispánica por la Universidad de A Coruña. Donde me las ingenio para ganarme la vida sin perderme la vida con la literatura hibridada con la ciencia, la divulgación científica y la música, como mezzosoprano. 

He publicado 7 poemarios, 6 de ellos en gallego y uno en castellano [As neuronas irmás, Curiosidade, Papel a punto de, Número e, Zoommm entre otros] y obtenido premios como Afundación-Pen Club, Esquío y Espiral Maior en poesía o recientemente Modesto R. Figueiredo en relato.  En castellano no es fácil encontrar algo de lo que he escrito:  he sido finalista en Premios del Tren Antonio Machado de poesía o en el certamen de relatos Cosecha Eñe. También he publicado ensayos, un álbum ilustrado infantil sobre astronomía, traducciones de poemas y óperas y relatos. He colaborado literariamente con el Planetario de A Coruña, la Televisión de Galicia, el Cuaderno de Cultura Científica de la Universidad del País Vasco y la Orquesta Sinfónica de Galicia. Además de cantar, también merodeé el teatro gallego durante unos años y participé en varios proyectos musicales y en óperas del Festival Mozart de A Coruña.

A día de hoy busco dar voz a proyectos de cultura única o tercera cultura, de divulgación con literatura, ciencia y música como As Curiosas: son de letras+ciencias, Estrelecidas, Xenias e musos ou A ombros de xigantas vermellas.

Una pequeña parte de lo que he escrito se ha traducido a japonés, hebreo, catalán, farsi, inglés, galés o italiano.

Como astrónoma aficionada busco constelaciones, como esta: la que une mujer, ciencia, literatura y música. Y maternidad rebelde. Porque soy madre soltera. Un dato, creedme, no sólo curioso

Web de la autora: www.estibalizespinosa.com 

Redes sociales: Twitter: @EstibalizEs e Instagram: @estibaliz.espinosa


Tres detonantes creativos:
Ciencia como una dimensión también poética de nuestra percepción del mundo. Su curiosidad e ingenio.
Ciertos intervalos musicales (no cualquiera), ritmos y registros vocales. Su conexión visceral.
Y ese… sabes cuando te captura una idea y no te suelta hasta que le das forma, fondo y lugar en el mundo? Su obsesión entusiasta, su vértigo similar a ir desenmadejando el cosmos, a comprender la fotosíntesis en una flor, el canto en una ballena, la filigrana de una sintaxis. 
Hipnótica.
Precisa.

¿Algún rito preliminar antes de la escritura? ¿Cuál?:
Enfocar, afinar para escuchar la propia voz o, mejor dicho, la de mi especie en este espaciotiempo. Pensar algo estilo: cómo diría alguien como tú, que ha vivido lo que tú has vivido, eso que requiere ser dicho de algún modo y es posible que casi nadie como tú vaya a decir? (es ingenuo)

¿Qué fases atraviesan tus poemas? ¿Cuándo pones fin a un texto?:
Algunos se quedan muy similares a su primer borrador. Otros se corrigen y tachan, o añaden. Otros se quedan como idea para un futuro y otros los olvido a medio hacer. Otros surgen de twitter (he publicado directamente tuits). Me sucede a menudo -me pasó con Curiosidad y con As neuronas irmás, los últimos poemarios que publiqué- que las obsesiones se van diluyendo poco a poco en otras. La «curiosidad» por ejemplo se quedó rondándome muchos años después de haberlo escrito, como un graffiti sobre otro graffiti (lo escribí en 2012, lo fui publicando en mi blog y finalmente vio la luz como libro en 2017). As neuronas irmás -sobre la muerte de mi hermano y una idea desesperada de hermandad con el cosmos, la ciencia, la naturaleza, las plantas o las aves, o con la inteligencia artificial- sigue también conmigo como una obsesión diluida, acuosa si queréis.
Siempre hay astronomía, curiosidad incluso perplejidad humanística y científica en lo que escribo, igual que cierta reivindicación ( como madre soltera, ante la maternidad creativa; o como autónoma, ante la tiranía de cierto sector cultural, casi siempre mediocre, que explota al otro en lo que puede o toma sus ideas para presentarlas como propias bajo su foco mediático;).
De modo similar, ahora me ronda un proyecto de emprendimiento donde ciencia y humanidades se manifiesten en una cultura única y una política cultural ecuánime que no premie simplemente la equidistancia y el buenrollismo. En ciencia una idea no prospera si no demuestra que es útil, replicable y es sometida a revisión por pares. En literatura debería suceder igual, hay demasiada pose, demasiada personalidad de autor que, al no leer casi nadie, hace presuponer cosas que en su obra en realidad no existen ( y hemos visto también lo contrario: muchos autores y autoras que predican ecuanimidad y modernidad en su literatura y viven de hacer mafias, más viejas que el hilo negro, de acumular poder para recibir lisonja, peloteo).
No pongo fin a un texto. Sólo lo pongo en órbita.

¿Cuáles son tus referentes poéticos?:
Esencialmente tres: ciencia, música y poesía que te atraviesa como una radiación. Pero desgloso y especifico:
Las que cantan más que hablan. Vallejo. Lispector. Rosalía de Castro.Rulfo
Las lúcidas y sagaces. Szymborska. Anne Carson. Erika Martínez. Coetzee. George Eliot
Las del puño en alto. Safo. Adrienne Rich.Virginia Woolf. Pilar Pallarés.Sor Juana Inés.
Las cosmonautas en órbita. Carl Sagan. Sei Shonagon. John Ashbery. Alice Oswald. Ursula K. Le Guin.
Las que observan a nivel cuántico: Emily Dickinson. Susana Benet. Kobayashi Issa. Annie Dillard. Olalla Cociña.
Las partituras musicales. Luísa Villalta. Alba Cid. Cernuda. Ravel. Björk.
Y las científicas. Ada Lovelace. Marie Curie. Jocelyn Bell. Johannes Kepler. Isaac Asimov.

Un consejo al escritor novel:
Escribir sería fabuloso si fuese escribir: leer; corregir; entregar. No lo es. O no sólo. Ese era tal vez tu sueño a los siete años, cuando escribías a pulmón y decidiste sin vuelta atrás ser escritora. Conozco ese sueño.
El mundillo literario es otra cosa, en ocasiones un poco alejada de únicamente escribir, incluso de leer o ser leída. Nunca te dejes doblegar por el palo en las ruedas que es a veces descubrirlo. Nunca pierdas las riendas de tu voz y tu perspectiva. Lo que escribes es tu voz y tu perspectiva y, como sapiens singular en una misma Vía Láctea, tu talento, si es que lo posees, exige saberlo y sostenerlo con firmeza. Ser mente, semilla, estrella. Dar con la palabra y darte con ella. Pronunciarte. Pronunciar-nos. Sin miedo. Con curiosidad, con sagacidad, con ingenio. Con ira bien dirigida y bien escrita.
Busca quien te lea bien porque nunca podemos escribir para todos.
No te hagas la víctima sin serlo. No insultes a la inteligencia de quien lee. Sé radiactivo, radiante.
Y, en general, poca cosa.

Deja una respuesta

Tu dirección de correo electrónico no será publicada. Los campos obligatorios están marcados con *

Te puede interesar
Leer más

Álvaro Tato

PRENDE JUEGO De Vuelavoz (2017) Dentro del juego late la vida neta, nueva. Al corro de la era.  Dentro del cuerpo late la…
Leer más
Leer más

Amalia Bautista

HE SOÑADO LA CASA DE MI INFANCIA He soñado la casa de mi infancia, la galería, el vértigo…
Leer más
Ana Gorría
Leer más

Ana Gorría

SPIDER de Araña (2005)           Louise Bourgeois A solas con la fiebre, temblando, sobre la niebla azul  qué camino trazar, por…
Leer más
Leer más

Juan Carlos Mestre

De La hora izquierda (Ya lo dijo Casimiro Parker, 2019) TRES POEMAS PARA PIER PAOLO PASOLINI Solo porque…
Leer más
Leer más

Gonzalo Escarpa

Estoy en el hacer. Estoy haciendo, pero  estoy en el hacer. Naciendo, nazco,  pero  en el hacer. En…
Leer más
Leer más

Ana Rossetti

ACLARACIÓN De Llenar tu nombre (2008) La poesía dice: tú o yo. Pero no habla de ti o…
Leer más
Leer más

Berta García Faet

ÁBACO & INDÍGENA & CÉSAR VALLEJO ay del ábaco, ay del cuadragésimo clérigo pálido y celíaco     …
Leer más
Leer más

Mariano Peyrou

VIAJE     Murmurando un idioma que entiende cualquier célula, llega el mar hasta las puertas de un…
Leer más